Arızi kazanç, vergisel anlamda düzenli olarak elde edilmeyen, süreklilik arz etmeyen ve tesadüfi şekilde gerçekleşen gelir türlerini ifade eder. Genellikle bir kişinin mesleği ya da ticari faaliyeti dışında ve ani gelişen bir durumdan kaynaklanan bu kazanç türü, Gelir Vergisi Kanunu kapsamında belirli koşullarla beyana tabidir. Bu yazımızda arızi kazanç kavramını tüm yönleriyle ele alarak, hangi gelirlerin arızi sayıldığını, vergilendirme usullerini ve dikkat edilmesi gereken noktaları açıklıyoruz.
Arızi Kazanç Nedir?
Arızi kazanç gelirleri, bir kişinin düzenli geliri dışında ve belirli bir faaliyet sürecine bağlı olmaksızın elde ettiği gelirleri kapsar. Vergi hukukunda bu tür kazançlar belirli kurallar çerçevesinde değerlendirilmekte ve bazen vergilendirmeye tabi tutulmaktadır.
Danışmanlık ve Benzeri Hizmetlerden Doğan Arızi Kazançlar
Bir kişi, herhangi bir iş yeri açmadan ve düzenli hizmet sunmadan yalnızca bir defaya mahsus olarak danışmanlık ya da benzeri bir hizmet sunarsa ve karşılığında gelir elde ederse, bu gelir arızi kazanç olarak değerlendirilir. Hizmet süreklilik arz etmiyorsa ve bir iş organizasyonu söz konusu değilse, elde edilen bu gelir vergilendirilmek üzere arızi kazanç kapsamında beyana tabidir.
Taşınmaz Satışından Elde Edilen Arızi Kazançlar
Gerçek kişilerin sahip olduğu gayrimenkullerin satışı bazen arızi kazanç olarak kabul edilebilir. Eğer bu satış ticari faaliyet kapsamında yapılmıyorsa ve kişinin bu satışlardan düzenli bir gelir beklentisi yoksa, elde edilen kazanç arızi gelir sayılabilir. Ancak bu tür kazançlar için bazı istisnalar ve süre sınırları mevcuttur. Örneğin, beş yıl içinde yapılan taşınmaz satışları vergiye tabi olabilirken, bu süreden sonra yapılan satışlar istisnaya girebilir.
Tesadüfi Olarak Ortaya Çıkan Üretim ve Satış Gelirleri
Kişinin evinde yaptığı el işi ürünleri bir seferliğine satması, ya da tarlasında çıkan ürünleri pazarda birkaç günlüğüne değerlendirmesi gibi durumlar, eğer süreklilik taşımıyorsa arızi kazanç kapsamına girebilir. Bu tür gelirler, ticari bir işletme mantığıyla hareket edilmediği sürece arızi kazanç olarak kabul edilir ve yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekebilir.
Arızi Kazançlar Nasıl Vergilendirilir?
Arızi kazançların vergilendirilmesinde esas alınan kıstas, kazancın niteliği, tutarı ve elde edilme şeklidir. Vergi mevzuatına göre bu tür kazançlar, 2025 yılı için belirlenen istisna tutarını aşarsa beyan edilerek vergilendirilir. 2025 yılı itibariyle bu istisna sınırı 129.000 TL olarak uygulanmaktadır. Bu tutarı aşan kazançlar, Gelir Vergisi tarifesi esas alınarak vergilendirilir. Ayrıca arızi kazançların beyanı, her yıl mart ayında verilen gelir vergisi beyannamesi ile yapılır ve ödeme nisan ve temmuz aylarında iki taksit şeklinde gerçekleştirilir.
Arızi Kazançlar Hangi Durumlarda Ticari Kazanç Sayılır?
Bazı durumlarda arızi kazanç gibi görünen gelirler, vergi idaresi tarafından ticari kazanç olarak değerlendirilebilir. Eğer kişinin faaliyeti süreklilik arz ediyorsa, bir iş yeri ya da organizasyon yapısı içerisinde yürütülüyorsa veya aynı türden gelirler tekrar ediyorsa bu durumda gelir arızi değil, ticari kazanç olarak kabul edilir. Örneğin her ay düzenli olarak farklı taşınmazları satan bir kişi, bu faaliyeti arızi değil, ticari bir faaliyet olarak yürütüyor sayılır ve buna göre vergilendirilir.
Arızi Kazanç İstisnası Nedir?
Gelir Vergisi Kanunu’na göre, arızi kazançların belirli bir tutara kadar olan kısmı vergiden istisna tutulur. 2025 yılı için bu tutar 129.000 TL olarak belirlenmiştir. Bu sınırın altında kalan arızi kazançlar beyana tabi tutulmazken, sınırı aşan kısmı vergiye tabi tutulur. Ancak birden fazla arızi kazanç türünden gelir elde edilmişse, toplam tutar bu sınırı aşıyorsa, tamamı beyan edilmek zorundadır. İstisna sınırı sadece toplam tutar için geçerli olup, her gelir kalemi için ayrı ayrı uygulanmaz.
Sıkça Sorulan Sorular
Arızi kazanç konusu birçok kişide kafa karışıklığı yaratabilmektedir. Aşağıda bu konuya ilişkin sıkça sorulan sorulara detaylı cevaplar veriyoruz.
Arızi kazanç beyan edilmezse ne olur?
Vergi beyanı yapılmayan arızi kazançlar için vergi dairesi re’sen tarh işlemi uygulayabilir ve vergi ziyaı cezası ile birlikte gecikme faizi talep edebilir. Bu nedenle istisna sınırını aşan arızi kazançların mutlaka zamanında beyan edilmesi gerekir.
Arızi kazançlar için fatura kesmek gerekir mi?
Eğer kişi bir defaya mahsus bir gelir elde ediyorsa ve bu gelir ticari bir organizasyon içinde gerçekleşmiyorsa fatura kesilmesi gerekmez. Ancak bu kazancın beyan edilmesi gerekiyorsa, beyanname verilmelidir. Ticari nitelik taşıyan arızi gelirlerde fatura düzenlenmesi zorunlu olabilir.
Taşınmaz satışı arızi kazanç sayılır mı?
Taşınmaz satışı, düzenli bir ticari faaliyet kapsamında yapılmıyorsa ve belirli süre kurallarına uyuluyorsa arızi kazanç olarak değerlendirilebilir. Ancak beş yıl içinde satılan taşınmazlar vergilendirmeye tabi tutulabilir. Bu nedenle süre ve niyet unsurları dikkate alınmalıdır.
Arızi kazançlarda gelir vergisi oranı nedir?
Arızi kazançlar, gelir vergisi tarifesi üzerinden vergilendirilir. 2025 yılı itibariyle gelir vergisi oranları %15 ile %40 arasında değişmektedir. Elde edilen kazanç, tarifeye göre kademeli şekilde vergilendirilir.
Aynı yıl içinde birden fazla arızi kazanç elde edilirse ne yapılmalı?
Aynı yıl içinde birden fazla arızi kazanç elde edilmişse, bu kazançların toplamı dikkate alınır. Eğer toplam tutar istisna sınırını aşıyorsa, hepsi beyan edilerek vergilendirilir. Her kazanç kalemi ayrı ayrı değerlendirilmez.
Arızi kazanç vergisinden muaf olmanın yolları var mı?
İstisna sınırının altında kalan kazançlar otomatik olarak vergiden muaftır. Ancak bu sınırın aşılması durumunda beyan zorunluluğu vardır. Bunun dışında herhangi bir muafiyet ya da özel indirim uygulanmaz.
Arızi kazanç elde edenler muhasebeci tutmalı mı?
Tek seferlik ve basit beyan gerektiren durumlarda bir muhasebeci tutmak zorunlu değildir. Ancak beyanname doldurma sürecine hakim olmayan kişiler, bir mali müşavirden destek alarak süreci doğru şekilde yürütebilirler.
Yorumlar kapalı.